Μεταξύ αγάπης & δράματος (Η οριακή συμπεριφορά)

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΙΑΚΩΒΟΣ ΣΙΑΝΟΥΔΗΣ
Ψυχολόγος-Συνθετικός Ψυχοθεραπευτής, Συγγραφέας|

Η Ιλένα μόλις είχε χωρίσει με τον Σταύρο για πολλοστή φορά και ο ειρμός της ήταν ασταμάτητος. Τον κατηγορούσε για το όλα τους τα βάσανα, όμως, πίσω από αυτό, μπορούσες να καταλάβεις την αγωνία της ότι ίσως τον έχασε για πάντα… Η σχέση τους ήταν γεμάτη καβγάδες. Η Ιλένα ήταν πολύ κτητική, αλλά δεν το παραδεχόταν. Με ασήμαντες αφορμές ξεσπούσε και τον κατηγορούσε ότι είναι αχάριστος. Όταν έκανε κάτι για εκείνη, τον περιέγραφε ιδανικό. Όταν, όμως, αποτύγχανε να την συναισθανθεί, τον βάφτιζε ολοκληρωτικά κακό. Φυσικά, δεν του το έλεγε. Ούτε του έλεγε ποτέ, ευθέως, τι χρειαζόταν από εκείνον, ή τι την φόβιζε στη σχέση τους. Προτιμούσε να εξαφανιστεί μέχρι να τον κάνει ν’ ανησυχήσει, παρά να του επικοινωνήσει με λόγια κάτι που την είχε πειράξει. Η αιτία ήταν τόσο απλή όσο και σύνθετη… αν το έκανε, θα έπρεπε να παραδεχτεί πόσο σημαντικός της ήταν. Χωρίς, όμως, να νιώθει ότι αξίζει την φροντίδα του, φοβόταν ότι θα γίνει έρμαιο της ανάγκης της.

burned-in-a-relationship-susan-delain

Η Ιλένα ήταν κόρη της Τζένης. Μίας γυναίκας που ήταν πολύ θυμωμένη με τον εαυτό της. Από μικρή θυμόταν την μαμά της να την κατηγορεί για την δυστυχία της. Μέχρι την εφηβεία είχε γίνει ένα πολύ συγκρουσιακό άτομο. Οι φιλικές και ερωτικές της σχέσεις ήταν γεμάτες ένταση και δράμα. Κάθε μία ξεκινούσε ιδανικά, αλλά κατέληγε απόλυτα απαξιωμένη. Και, πώς θα μπορούσε αλλιώς; Η Ιλένα είχε μάθει να επισημαίνει τον εαυτό της με αυτό τον τρόπο. Την απαξίωση. Από μικρή αποτελούσε το δοχείο για τα εξορισμένα συναισθήματα της μητέρας της. Τον θυμό που είχε με τον άνδρα της για τις απιστίες του και την αδυναμία της να τον εγκαταλείψει. Μέσα της ήταν τόσο γεμάτη από την υποτίμηση και τον έλεγχο της Τζένης που, για να μην βρεθεί ξανά στο αδύναμο άκρο μίας σχέσης, κατέληγε να ταυτίζεται με την μαμά της και να προσπαθεί να ελέγξει όσους ήταν σημαντικοί για εκείνη. Μέσα απ’ αυτό, προσπαθούσε να επιβληθεί στην ανάγκη της για αγάπη και την επιθυμία της να πιστέψει ότι αξίζει να την αγαπήσουν επίσης.

Γιατί, όμως, ένα παιδί αντικαθιστά τον αυθεντικό του εαυτό με την παθολογία της μητέρας του; Η Τζένη ήταν υπερπαρούσα τους πρώτους 4 με 6 μήνες στη ζωή της κόρης της. Η μεγαλύτερη αδερφή της Ιλένας την είχε απογοητεύσει γιατί «Ήταν ένα απείθαρχο παιδί…», όπως της είπε κάποτε ο μπαμπάς της. Αυτό την έκανε να αφοσιωθεί πλήρως στο έργο της με την Ιλένα. Όταν, ωστόσο, κι εκείνη ξεκίνησε να μην την χρειάζεται στον απόλυτο βαθμό, και να αντλεί χαρά και από τον πατέρα της, η Τζένη ένιωσε οργή και απομακρύνθηκε… Ο απότομος τρόπος που συνέβη, διέκοψε πρόωρα την συμβιωτική σχέση που μοιράζονταν, πράγμα που είχε ολέθριες συνέπειες.
Βλέπετε, ένα βρέφος χρειάζεται να νιώθει παντοδύναμο έως ότου εμπιστευτεί συνειδητά τον εαυτό του στους άλλους. Για να είναι παντοδύναμο, όμως, χρειάζεται την βοήθεια της μητέρας του. Μέσα από την έγκαιρη ανταπόκρισή της, δεν αναγκάζεται να καταφύγει σε απόλυτους μηχανισμούς άμυνας για να διαχειριστεί μια πραγματικότητα που του «λέει» ότι είναι ανίκανο να εκμαιεύει την φροντίδα των άλλων… Το κάνει η μάνα του για εκείνο! Λόγω του χαρακτήρα της, όμως, η Τζένη δυσκολευόταν πολύ με την αυτονομία… Όταν, λοιπόν, η Ιλένα άρχισε να εξερευνεί τα όριά της, και να επιχειρεί να αμφισβητήσει την εξάρτησή της από εκείνη, δεν το άντεξε…

Από τους 6 μήνες ζωής και μετά, η εξωτερική πραγματικότητα αποκτά μεγάλη αξία. Το βρέφος αναγνωρίζει την εξάρτησή του, αλλά και το ότι η φροντίδα του καταπονεί τους άλλους. Χωρίς, όμως, να έχει να τους προσφέρει κάτι στην θέση της κούρασης τους, νιώθει ενοχές… Είναι απαράμιλλης σημασίας, λοιπόν, να αποθηκεύσει όσο τον δυνατόν περισσότερες εμπειρίες φροντίδας μαζί τους, για να τις διαψεύσει! Αυτές γίνονται αργότερα οι πολύτιμες αναμνήσεις του που του «λένε» ότι δεν είναι ανυπόφορο.

Για να είναι μνήμες φροντίδας, βέβαια, πρέπει να αποτελούνται από στιγμιότυπα που δείχνουν ότι η ευγνωμοσύνη στα μάτια του, η προσπάθειά του να τους ταΐσει, και το απαλό του άγγιγμα, επαναφέρουν το χαμόγελο στο πρόσωπο τους… Σε αντίθετη περίπτωση, απλώς επιβεβαιώνουν ότι ορθώς νιώθει ένοχο! Η καταστροφή που έχουν «προκαλέσει» οι ανάγκες του, το κατακλύζει. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν εσωτερικεύει ένα δικό του αποτέλεσμα, αλλά κάποιο που προέρχεται από εκείνους… Την δυσκολία τους να αναλάβουν τις προϋποθέσεις της εξάρτησης, την αμφιβολία τους, και την επιθετικότητα που εγείρει αυτή.

Στην προσπάθεια της Ιλένας να προστατευτεί απ’ το να νιώσει ότι δεν έχει καμία επίδραση επάνω στην Τζένη, η παθολογία της μητέρας της εσωτερικεύθηκε, και αναγνωρίστηκε ως δική της. Για να οχυρωθεί απέναντι σε έναν απότομο αποχωρισμό, που της «έλεγε» ότι δεν είναι ικανή να συγκινήσει εκείνη από την οποία εξαρτάται, αντιλήφθηκε την επιθετική στάση της μαμάς της ως δημιούργημα και βασικό χαρακτηριστικό του εαυτού της. Ο τρόπος που έμαθε να υπάρχει, λοιπόν, ήταν αποτέλεσμα μίας άμυνας κατά του αποχωρισμού από το σημαντικότερο πρόσωπο της ζωής της, και της αδυναμίας της να κάνει κάτι για αυτό. Μπορεί έτσι να εξασφάλιζε ότι από εδώ και στο εξής θα επηρέαζε το περιβάλλον της (έστω και αρνητικά), στο βάθος, όμως, έφθειρε όλο και περισσότερο την ικανότητά της να νοιάζεται και να αγαπάει ελεύθερα…

Με την πεποίθηση ότι είναι ανυπόφορη, η Ιλένα ταλαντευόταν διαρκώς ανάμεσα από το να καταστρέφει εντελώς τις σχέσεις της, και την αγωνία να επιβιώνουν τα πρόσωπα αξίας της από τις επιθέσεις της. Μπορούσε να είναι καλά με κάποιον μόνο όταν επιβεβαίωνε ότι την είχε απόλυτη ανάγκη, κι αυτό όμως όχι για πολύ. Παρά το ότι λαχταρούσε την φροντίδα, φοβόταν μήπως οι άλλοι ανακάλυπταν ότι δεν την αξίζει…

Η ανάγκη της για εξάρτηση, είχε απαντηθεί με επιθετικότητα στην αρχή της ζωής της κι αυτό την έκανε να την αισθάνεται απειλητική και να της επιτίθεται όπου την συναντήσει. Για να κατάφερνε να νοιαστεί χωρίς να ελέγχει ή να θέλει να καταστρέψει τον άλλο, έπρεπε να νιώσει ότι αυτό που είναι, κι αυτό που είχε να προσφέρει, ήταν αξιόλογα. Αυτό, όμως, ήταν κάτι που ερχόταν με μία προϋπόθεση… να πιστέψει ότι ήταν ικανή να αγαπήσει, χωρίς να φοβηθεί ότι θα την ορίσουν τα συναισθήματά της.

Εξώφυλλο: Painting by Susan DeLain

Facebook Twitter Google+ LinkedIn