Τί έχει και κλαίει το παιδί;

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΙΑΚΩΒΟΣ ΣΙΑΝΟΥΔΗΣ
Bsc Ψυχολογίας, Συνθετικός Ψυχοθεραπευτής-Συγγραφέας|

Ξεκινάμε τη ζωή μας καθαρά ως συναισθηματικά πλάσματα. Συναισθηματικά και εξαρτώμενα. Για το πρώτο διάστημα, δεν υπάρχει τίποτα άλλο από το αποτύπωμα που μας αφήνει η σχέση μας με τη μάνα. Η πρώτη εξάρτηση. Φυσική εξάρτηση τότε. Στο πώς ανταποκρίνεται στις ανάγκες μας, μαθαίνουμε να μας εκτιμάμε. Να μας εκτιμάμε και να εγκαταλείπουμε τη συγχώνευση μεγαλώνοντας. Εάν είναι εκεί για εμάς, μαθαίνουμε ότι αξίζουμε – να είναι εκεί όμως, συνειδητά. Να μας μιλάει, να μας χαϊδεύει, να μην μας ταΐζει απλώς. Να δημιουργείται συναισθηματικός δεσμός. Δεσμός που υπερβαίνει τις βιολογικές μας λειτουργίες. Να συνδεθούμε σε ικανό βαθμό με το πρόσωπό της. Η πρώτη σχέση της ζωής μας. Ανάλογα την ποιότητά της, προσδιορίζεται ο εαυτός μας. 

Εάν χορτάσω γάλα σε αυτή την πρώτη σχέση, μαθαίνω να αντέχω στο μέλλον. Εάν καλυφθούν οι ανάγκες μου, αυτονομούμαι, γίνομαι αυτάρκης. Εάν φροντιστώ κατάλληλα, μαθαίνω να το κάνω για μένα έπειτα κι ο ίδιος. Εάν έχει εκτιμηθεί αυτό που είμαι, κοιτώ τη ζωή με την αίσθηση ότι αξίζω και συναντώ ανθρώπους που αναγνωρίζουν την αξία μου. Αυτές οι πρώτες εγγραφές, θα αναπαράγονται σε όλη μου τη ζωή και θα με οδηγούν σε σχέσεις με ανάλογη γεύση.

Εάν με έχει εκτιμήσει εκείνη, εκτιμώ τον εαυτό μου και αναλαμβάνω να τον ικανοποιώ. Εάν όχι, πεισμώνω. Πολλές φορές ρωτάω μέσα στη θεραπευτική ώρα, τι έχεις; Τί χρειάζεσαι; Τί σε κάνει και αισθάνεσαι έτσι μαζί μου; Μα, δεν παίρνω απάντηση γιατί δεν υπάρχει απάντηση να πάρω. Η απαίτηση είναι ασυνείδητη. Η απαίτηση δεν είναι να δώσω κάτι, αλλά να αντέξω τον άλλο. Να ακούσω το παράπονο, το “κλάμα” του και να αντέξω να το μοιραστώ.

Αυτό που συμβαίνει και μέσα στη σχέση με τον σύντροφο. Μπορεί να έχω νεύρα, να θυμώνω, να περιμένω από τον άλλο πράγματα χωρίς να του το έχω εξηγήσει ποτέ. Κι εκεί η απαίτηση είναι ασυνείδητη. Να απασχολήσω τον άλλο. Να μου δώσει. Μόνο που, επειδή δεν ξέρω τι είναι αυτό που χρειάζομαι πραγματικά, θυμώνω με ό,τι κι αν πάρω.

Η μόνη φορά, όμως, που κάποιος κατάλαβε τι χρειαζόμαστε χωρίς να του το εξηγήσουμε, ήταν τότε που ήμασταν βρέφη και κλαίγαμε στην κούνια. Τότε ερχόταν η μάνα μας και είτε μας τάιζε, είτε μας άλλαζε, είτε μας έπαιρνε αγκαλιά. Εάν δεν ερχόταν τόσο συχνά, εάν μας εκπαίδευε με το “ασ’το παιδί να κλάψει, δεν θα πάθει τίποτα”, εκεί κατακερματιζόμασταν. Από εκεί και έπειτα, θα κομματιάζομαι όταν μ’ αφήνει σύντροφος.

Εάν, όμως, η μάνα έρθει όταν χρειαστεί, θα γεννηθεί μέσα μου η έννοια της αγάπης – η οποία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την έννοια του μίσους. Αυτές οι δύο είναι αδελφές ψυχές. Ποιον μισούμε περισσότερο, εξάλλου; Εκείνον που έχουμε αγαπήσει πιο βαθιά. Εκείνον στον οποίο επενδύσαμε τα πιο πολλά. Από εκεί ξεκινάει κι ο αγώνας μας να σχετιστούμε περισσότερο με την αγάπη και λιγότερο με το μίσος μ’αυτόν που ποθούμε κι αυτό θα συμβεί μόνο όταν καταφέρουμε να σχετιστούμε με αυτό που είναι ο άλλος πραγματικά, όχι με αυτό που θέλουμε να φαντασιωνόμαστε. Κι η διαδρομή για αυτή την ωριμότερη σχέση έρχεται με το να ζητήσω για να σε μάθω. Να μάθω ποιος είσαι. Για αυτό είναι σημαντικό στην ενήλικη ζωή να επικοινωνούμε την ανάγκη μας. 

Οι περισσότεροι δεν το κάνουν γιατί φοβούνται ότι θα ματαιωθούν. Ότι ο άλλος δεν θα τους δώσει αυτό που χρειάζονται για αυτό και προτιμούν να μη ζητούν καθόλου. Στη θεραπεία το ακούω συχνά. “Αν δε το σκεφτεί από μόνος του, δεν έχει νόημα.” Όμως, το μεγαλύτερο νόημα υπάρχει στο να μεριμνήσω εγώ για εμένα, όχι ο άλλος. Να επικοινωνήσω την ανάγκη μου. Να ζητήσω. Γιατί ή θα πάρω αυτό που χρειάζομαι ή θα μάθω με ποιον σχετίζομαι. Εάν δεν το κάνω, ασυνείδητα θυμώνω μαζί του που δεν το σκέφτηκε από μόνος του. Που δεν προνόησε. Που δεν ήταν καλή μητέρα σε μένα. Δεν με αγαπάει, θα πω. Θα ξυπνήσει το βρεφικό μου μίσος και ασυνείδητα θα καταστρέφω αυτό που έχω.

Αυτό που χρειάζεται να καταλάβω, όμως, είναι ότι η αγάπη του με την αγάπη μου διαφέρουν. Κουβαλούν νοήματα άγνωστα μεταξύ τους. Κάποιος έχει μεγαλώσει με μία μητέρα που του έβαζε συνέχεια μουσική και του τραγουδούσε. Έγραφαν ποιήματα μαζί. Αυτός ο κάποιος, όταν μεγαλώσει, θα γράφει ραβασάκια στην σύντροφό του, θα της αφιερώνει τραγούδια, θα είναι εκφραστικός με τα λόγια. Και κάποιος έχει μεγαλώσει σε ένα σπίτι όπου η αγάπη ήταν να βάζεις ένα πιάτο φαγητό στο τραπέζι χωρίς πολλά πολλά. Αυτός θα προσφέρει με τον ίδιο τρόπο αργότερα. Και οι δύο αγαπούν, ο τρόπος αλλάζει. 

Συχνά μπορεί να βρίσκομαι σε μία σχέση όπου επικρατεί η δεύτερη περίπτωση και να ονειρεύομαι την πρώτη. Να επιθυμώ να αλλάξει ο άλλος, όμως ας αναρωτηθώ. Αν αλλάξει, θα τον αντέχω μετά; Θα αντέχω να υπάρχω σε ένα δεσμό που έχει τόση τρυφερότητα εάν δεν την έχω μάθει από μικρός; Εάν ναι, γιατί δεν το επιδίωξα εξαρχής; Γιατί δεν σχετίστηκα με κάποιο τρυφερό, καλό με τα λόγια, δοτικό;

Η απάντηση που παίρνω συνήθως είναι: “Πώς θα μπορούσα να ξέρω τι θα μου βγει ο άλλος;” Γιατί, τον εαυτό σου τον ξέρεις; Τις ανάγκες σου τις γνωρίζεις; Το τι συμβαίνει μέσα σου, το έχεις ανακαλύψει; Όσο δεν έχω μάθει εμένα, δεν θα μπορώ να γνωρίζω τίποτα για τις επιλογές μου. Είναι γραφτό μου θα λέω. 

Θα ψάχνω την μάνα που δεν ερχόταν σε κάθε μου γνωριμία, θα εξιδανικεύω τον άλλο και όταν δεν θα εναρμονίζεται με την πραγματικότητα, θα αισθάνομαι μεγάλη προδοσία που δεν ανταποκρίνεται σε αυτό που έχω στο μυαλό μου. Εκεί θα μισώ περισσότερο απ’ό,τι θα αγαπώ. Εκεί θα καταστρέφω. Θα προσπαθώ να εξηγώ τη συμπεριφορά του. Γιατί φέρεται έτσι; Τι τον κάνει και δεν είναι αυτό που θέλω; Να μάθω ώστε να δω πώς να αντιδράσω για να έρθει στα μέτρα της φαντασίας μου. Όμως η απάντηση που με βοηθά πραγματικά, δεν είναι ποτέ εκείνη που περιέχει τον άλλο, αλλά εκείνη που περιέχει εμένα. Γιατί επέλεξα κάποιον σαν εκείνον; Γιατί ενώ ήθελα εκτίμηση, φροντίδα κι εμπερίεξη είμαι σε μία σχέση που δεν συναντώ τίποτε από αυτά; Γιατί ενώ θυμώνω ή ματαιώνομαι δεν φεύγω.

Γιατί μου είναι οικείο. Για αυτό. Γιατί, όσο κι αν το έχω αναπλαισιώσει μέσα μου, μεγάλωσα σε μία σχετική στέρηση. Μεγάλωσα σε μία αυστηρότητα μέσα από την οποία διοχετευόταν το συναίσθημα. Έμαθα ότι στέρηση ίσον αγάπη. Ότι αυστηρότητα ίσον φροντίδα. Ότι περιορισμός σημαίνει ενδιαφέρον. Εγκαταλείφθηκα πολλές φορές και έμαθα να φοβάμαι την εγκατάλειψη. Για αυτό μπορεί να με ζηλεύεις παράφορα, να με πνίγεις, αλλά εγώ να παραμένω πλάι σου. Γιατί είσαι εκεί για να το κάνεις, οπότε χαλάλι η ταλαιπωρία. Όσο δεν το καταλαβαίνω αυτό, θα με κυβερνάει το ασυνείδητό μου και χωρίς να το καταλαβαίνω θα μαραζώνω. Καράβι δίχως καπετάνιο. Θα αναβιώνω τα ίδια συναισθήματα με τότε, το ίδιο κλάμα. 

Τι έχει και κλαίει το παιδί; Δεν έχει μιλιά για αυτό κλαίει. Εγώ που έχω, όμως, βρίσκομαι στη θέση να ζητήσω. Είναι προνόμιο η μιλιά. Δώρο. Αλλά για να το αξιοποιήσω χρειάζεται πρώτα να με ακούσω. Όπως τα βρέφη ακριβώς. Πρώτα ακούν τη μάνα και πολύ αργότερα μιλούν τα ίδια. Θέλει χρόνο λοιπόν. Να μάθω να με ακούω. Χωρίς να με κρίνω. Χωρίς να με φοβάμαι. Όσο δεν με ξέρω, με φοβάμαι μόνο. Όσο δεν με γνωρίζω, με αποφεύγω. Για αυτό και συναντώ συντρόφους που αποφεύγουν τις ανάγκες μου.

Κλείνω τα αφτιά μου στο λυγμό του μωρού μέσα μου, μού γυρνώ την πλάτη. Κάνω αυτό που μου έκαναν κι εμένα. Κλαίει το παιδί κι εγώ δεν έρχομαι. Δεν αναλαμβάνω την ευθύνη της φροντίδας μου, την υποτιμώ. Αρρωσταίνω έτσι. Η θεραπεία μου, όμως, είναι στο να μάθω να με αγαπώ με εκτίμηση, όχι με υποτίμηση. Να συνδεθώ με τον εαυτό μου για να μπορώ να συνδεθώ και με εσένα μετά, αλλά για να συμβεί αυτό χρειάζεται να αποδεχτώ το φορτίο μου. Δεν έχω λόγο να το φοβηθώ, εξάλλου. Το πιο βαρύ φορτίο στη ζωή, είναι μια ζωή χωρίς εμπειρία, χωρίς κουβάλημα. Και το φορτίο, αν το αφήσω κάτω, γίνεται σκαλί. Αρκεί να δεχτώ να το αφήσω.

Τότε μπορώ να ξεκινήσω ν’αγαπώ χωρίς να καταβροχθίζω, να αγαπώ χωρίς να στερώ. Να αγαπώ χωρίς να εξαφανίζω. Να αγαπώ χωρίς να διαλύω. Να μισώ λιγότερο. Το βρέφος ξεκίνα να μπουσουλάει, να χαζοστέκεται, να περπατά, να τρέχει. Μεγάλος αγώνας. Σπουδαία διαδρομή, σπουδαίος κι εγώ που τη διαβαίνω. Η θεραπεία μου δεν είναι σε σένα, αλλά σε μένα. Δεν είναι έξω, αλλά μέσα μου. Θέλει να βουτήξω στην ψυχή μέχρι τον πυθμένα της. Να διαχειριστώ το φορτίο μου διαφορετικά. Να μην το αρνηθώ, αλλά να αξιοποιήσω το βάρος του ώστε να φτάσω στο βυθό μου γρηγορότερα. Εκεί θα το αφήσω αφού με βρω. Θα το ανταλλάξω, όταν με πάρω από το χέρι κι αναδυθούμε στην επιφάνεια παρέα.