Της ψυχής η γλώσσα

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΙΑΚΩΒΟΣ ΣΙΑΝΟΥΔΗΣ
Bsc Ψυχολογίας, Συνθετικός Ψυχοθεραπευτής-Συγγραφέας|

Ολόκληρη η γραμματική της ψυχής μιλάει μια γλώσσα που έχει δύο ρήματα. Το «χρειάζομαι» και το «φοβάμαι». Παρόλα αυτά, μία γλώσσα με τόσο απλή δομή, ακόμα κι αν περιγράφει τον εαυτό μας, μπορεί να γίνει αφόρητα δυσανάγνωστη όταν δεν έχουμε πάρει το χρόνο να μας μάθουμε. Σε αυτή την περίπτωση, η γλώσσα της ψυχής καταλήγει να μοιάζει περισσότερο με νοηματική προσπαθώντας να μας μιλήσει μέσα από τις επιλογές μας.

Αυτό γίνεται ιδιαίτερα ανάγλυφο στην συντροφική μας ζωή αν έχουμε το θάρρος να την παρατηρήσουμε. Στα ζευγάρια η έλξη δεν αφορά ούτε τις ομοιότητες, ούτε τις διαφορές, αλλά την συμπλήρωση. Τα συμπληρωματικά έλκονται. Εκείνα που οι ρόλοι της παιδικής τους ηλικίας μπορούν να ξεδιπλωθούν και να αναδραματίσουν το παρελθόν τους με την ελπίδα για ένα καλύτερο αποτέλεσμα. Όσο η ανάγκη μας παραμένει αδιάβαστη, όμως, τόσο τα πράγματα θα παραμένουν αδύνατο να επικοινωνηθούν, πόσο μάλλον να αλλάξουν.

Αποτελεί πραγματικότητα ότι οι άνθρωποι δεν ερχόμαστε κοντά μόνο για να μοιραστούμε τις ανάγκες μας, αλλά και τους φόβους μας. Παρά τις προσπάθειες να κλείσουμε τα αφτιά μας σε αυτά που φοβόμαστε, οι φόβοι μας είναι μία χρήσιμη ειδοποίηση της ψυχής πως κάτι χρειάζεται φροντίδα.

Αυτές τις μέρες που ο χρόνος έχει διασταλεί, πολλά ζευγάρια έχουν έρθει αντιμέτωπα με τα αμετάφραστα κείμενα που έχουν αφήσει στο σκοτάδι. Συνειδητοποιούν ότι τα κείμενα αυτά έχουν γίνει θηρία. θηρία, όμως, τα κάνουν το ότι τα έχουν εγκαταλείψει και όπως με κάθε τι που μεγαλώνει μόνο, καταλήγει άγριο.

Δίχως τις αποδράσεις μας, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να αγνοήσουμε τα γρυλίσματά τους. Όμως, η απόσταση από τις κοινωνικές εκδραματίσεις μας μπορεί να είναι πλησίασμα στον εαυτό μας αν πάρουμε το χρόνο να μάθουμε μία νέα μορφή κατανόησης.

Η περίφημη επικοινωνία του ζεύγους δεν αφορά τίποτε περισσότερο από το να μπορώ να σου μιλήσω για τις ανάγκες μου και τις ανησυχίες μου χωρίς να αισθάνομαι ότι θα απειληθεί αυτό που έχουμε, όμως προϋποθέτει να ξερω να αφουγκράζομαι αυτό που νιώθει ο εαυτός μου.

Ο φόβος υπάρχει για να τον ακούμε, όχι να τον υπακούμε. Όσες φορές αισθάνομαι να διακινείται φόβος μέσα μου, εάν ενδώσω σε αυτόν χωρίς να έχω μεταφράσει το μήνυμά του, θα τον θρέψω περισσότερο. Ένα ζευγάρι δεν επικοινωνεί μόνο μέσα από όσα έχει καταλάβει για τον εαυτό του, αλλά και μέσα από όσα δεν έχει καταλάβει. Για αυτό και είναι σημαντικό δύο άνθρωποι να έχουν μάθει τη γλώσσα της ψυχής τους. Ακόμα περισσότερο σε περιόδους κρίσης. αυτό θα τους προστατεύσει από το να αισθανθούν ότι δεν τους έχει μείνει τίποτε άλλο να ανταλλάξουν πέρα από το σαδισμό τους.

Είναι στην ανθρώπινη φύση η προσπάθεια να αποφεύγει η ψυχή οτιδήποτε δυσνόητο και τι πιο δυσνόητο από κάτι που δεν έχω πάρει το χρόνο να γνωρίσω; Σε περιόδους μεγάλης τριβής, ειδικά, ανακαλύπτουμε πόσα έχουμε αφήσει μέσα μας αμετάφραστα.

Ό,τι κουβαλώ από έναν φόβο που δεν έχω καταλάβει, θα το ακουμπώ σε εκείνον που έχω δίπλα μου με την ελπίδα να μπορέσει να τον συγκρατήσει και να τον καταλάβει εκείνος για μένα. Κάθε αμετάφραστος φόβος μέσα μας, μας οδηγεί στον να αναζητούμε κάποιον να συνδέσουμε τον εαυτό μας ώστε να τον εξαλείψουμε. Μαζί με αυτόν, όμως, εξαλείφουμε τον ίδιο μας τον εαυτό και τον εαυτό εκείνου του κάποιου.

Στις περιπτώσεις που δεν έχω κατανοήσει τι είναι αυτό που φοβάμαι, λοιπόν, όσο κι αν ζητώ να καθησυχαστώ, δεν θα το καταφέρνω. Χωρίς να το καταλαβαίνω, δεν θα επιτρέπω να λάβω αυτό που χρειάζομαι καθώς θα έχω μία βαθύτερη, ασυνείδητη, ανάγκη να δημιουργήσω αδιέξοδο στον άλλο ώστε να κουβαλήσει και το δικό μου. Η λήψη βοήθειας προϋποθέτει συνειδητή θέληση. Σε κάθε νέα θεραπευτική γνωριμία, φροντίζω να το επικοινωνώ από νωρίς στον άνθρωπο που με επισκέπτεται “θα με βοηθήσετε να σας βοηθήσω;”

Όπως κάθε υγιής σχέση, έτσι και η θεραπεία είναι βασισμένη στην αγάπη της ανακάλυψης της προσωπικής μας αλήθειας, πράγμα που θα πολεμήσει κάθε ψέμα ή αυταπάτη που έχουμε ταΐσει στον εαυτό μας. Φυσικά, αυτό μόνο εύκολο δεν είναι. Έρχεται μαζί με αρκετή αντίσταση. Η αντίσταση δεν είναι τίποτε άλλο από ένα βαθύ αίσθημα αναξιότητας. Ένα «δεν έχω τίποτα αξιόλογο να προσφέρω». Δεν μπορεί να με καταλάβει κανείς γιατί έχω αποτύχει να με καταλάβω εγώ. Δεν βρήκα τίποτα πολύτιμο μέσα μου, άρα δεν θα βρεις ούτε εσύ. Είναι ένας βαθύς φόβος επανάληψης της αυτοματαίωσης. Όμως, ένα κλαδί που έχει κοπεί, δεν χάνει την ικανότητά του να ανθίζει επειδή έπεσε από το δέντρο. Εξακολουθεί να τη διατηρεί αρκεί να φυτευτεί σε καινούριο χώμα και να φροντιστεί μέχρι να μπορέσει να το κάνει. Χρειάζεται, λοιπόν, να επιτρέψει την αναγέννησή του.

Η μεγαλύτερη αντίσταση έρχεται στην ερωτική μας ζωή. Αν και οι άνθρωποι, πλέον, ενστερνιζόμαστε την ιδέα του ασυνειδήτου, εκλογικεύουμε τις επιλογές μας παρά ταύτα. Ο έρωτας είναι μία από τις πιο δυνατές εμπειρίες που αποκαλύπτουν πόση λίγη γνώση έχουμε για τα συναισθήματα που κοιμούνται μέσα μας. Βλέπουμε παιδιά που μεγάλωσαν σε οικογένειες με βία, να αναζητούν την ίδια βία στην ερωτική τους ζωή. Παιδιά που μεγάλωσαν με παραμελλητικούς γονείς, να ερωτεύονται συντρόφους που δεν είναι διαθέσιμοι. Παιδιά που ήταν εκτιμημένα για την χρησιμότητά τους, να έλκονται από ανθρώπους που θα τους χρησιμοποιήσουν. Αναζητούμε την ίδια ένταση με την παιδική μας ηλικία καθώς μέσα από αυτή γινόμασταν ορατοί στις πρώτες σχέσεις της ζωής μας. Όσο δεν μεταφράζω αυτό που υπάρχει μέσα μου, όμως, τόσο θα το επαναλαμβάνω και θα με στερώ από το να ανακαλύψω τη ζωή ο ίδιος.

Στην ψυχοθεραπεία κάνουμε τα μοτίβα μας αυτόνομα. Τα ελευθερώνουμε από τις ασυνείδητες συγκρούσεις που μας κάνουν να υποφέρουμε χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε.

Στην κρούστα των αμετάφραστων φόβων ενός ζεύγους που δεν έχει πάρει το χρόνο να μάθει τον εαυτό του, κατοικεί η ενοχή. Πολλές φορές ακούω τους γενναίους ανθρώπους που συνομιλώ να φοβούνται πως θα ματαιωθούν αν εκφράσουν αυτό που νιώθουν στον συμβίο τους. Να τους σταματά η ενοχή ότι αυτό που χρειάζονται θα τον βλάψει ανεπανόρθωτα. Οι άνθρωποι, όμως, δεν φοβόμαστε την ματαίωση ειδικά την ώρα που έχουμε ματαιώσει οι ίδιοι τον εαυτό μας αναρίθμητες φορές. Αυτό που φοβόμαστε, ακουμπώντας σε κάποιον που δεν μπορεί να μας στηρίξει, είναι να καθρεφτιστεί η αλήθεια για την επιλογή μας και μας γίνει αδύνατο να αρνηθούμε την απορριπτική σχέση που διατηρούμε με τον εαυτό μας όλα αυτά τα χρόνια. Στην θεραπεία μαθαίνω να κοιτάζω τον άλλο μέσα από τα μάτια μου, όχι μέσα από την ανάγκη μου.

Στην πραγματικότητα, κάθε ενοχικός άνθρωπος υπήρξε τρομερά παραμελημένος στην παιδική του ηλικία – πέρα από την χρησιμότητά του να φταίει για τα πάντα δηλαδή. Αν και αυτό αποτέλεσε βαθύ αγκάθι στα παιδικά του χρόνια, στη συντροφική του ζωή συνέχισε να διατηρεί την πεποίθηση ότι ευθύνεται για όλα αφού τον κάνει ορατό στους άλλους μέσα του.

Η ένοχη τον προστατεύει από την συνειδητοποίηση ότι υπάρχει ζωή και πέρα από τον τρόπο που έμαθε να ζει. Μπορεί να κρατάει το αγκάθι μέσα, αλλά τον προστατεύει από το να δει το μήκος του. Το βάθος στο οποίο φτάνει. Έτσι ξεγελιέται από το να γνωρίσει τις πραγματικές διαστάσεις του τραύματός του. Γράφω προστατεύει, γιατί η συναίσθηση πως υπάρχει αγάπη πέρα από τον τρόπο που ξέρουμε να αγαπούμε, και επιτρέπουμε να μας αγαπούν, σημαίνει πως θα βιώσουμε σε ένα βαθμό απογοήτευση για τα πρόσωπα που μας έδειξαν αυτό τον τρόπο ορατότητας.

Ταυτόχρονα, όμως, μου στερεί μία καθαρότερη οπτική για τα πράγματα. Μία σύνδεση με τους άλλους χωρίς “ενδιάμεσους” από την παιδική μου ηλικία. Μία εγγύτητα με εκείνον που έχω δίπλα μου χωρίς περιττή δυσφορία. Πολλές φορές, συνομιλώντας με κάποιον που πάσχει από βαθιές ενοχές, αναγνωρίζω την ανάγκη του να κατηγορηθεί για τη δειλία του να αντιμετωπίσει όσα τον ταλαιπωρούν και να αγκαλιάσει τον εαυτό του. Σε καμία περίπτωση, όμως, κάποιος τέτοιος δεν είναι δειλός. Αντιθέτως, είναι γενναίος, αλλά σε κάποιου άλλου την ανάγκη. Δεν του λείπει το θάρρος – το έχει για να το διαθέτει προστατεύοντας τα θέλω των άλλων – χρειάζεται μόνο να το ανακατευθύνει στον εαυτό του ώστε να καταφέρει να σχετιστεί με καλύτερη συμμετρία με εκείνον που έχει επιλέξει δίπλα του.

Κάθε μετάφραση της ψυχής μας είναι σημαντική αφού μας βοηθάει στο να μην σχετιζόμαστε μέσα από το παρελθόν μας με τα πρόσωπα του παρόντος. Το γύρισμα πίσω, σε έναν ρόλο που αισθάνομαι οικείο να διαδραματίζω μου προσφέρει την ασφάλεια του γνώριμου, όμως αν δεν έχει υπάρξει κατάλληλο, η μόνη υπόσχεση που πραγματοποιεί, είναι το ότι θα ματαιωθώ ακόμα μια φορά.

Της ψυχής η γλώσσα ακουμπάει πάνω στην συναίσθηση. Στην ικανότητα, δηλαδή, να αντιλαμβανόμαστε αυτό που νιώθουμε και το είδος των σχέσεων με τον κόσμο που μας περιβάλλει. Το να την μάθω σημαίνει να μπορώ να συνομιλώ με τον εαυτό μου και όχι να μιλάω από πάνω του. Πάνω απ’όλα, όμως, το να την μάθω σημαίνει ότι θα μπορώ να μοιράζομαι αυτό τον εαυτό χωρίς ντροπή.